Setsubun là ngày gì? Theo nghĩa đen là “sự phân chia các mùa”, là ngày trước khi bắt đầu mùa xuân trong lịch truyền thống của Nhật Bản. Mặc dù tên gọi mang ý nghĩa “tiết phân”, nhưng thông thường, thuật ngữ này dùng để chỉ Setsubun của mùa xuân, còn được gọi là Risshun (立春), được tổ chức vào ngày 3 tháng 2 hàng năm. Setsubun mang đậm nét văn hóa truyền thống của Nhật Bản, là dịp để xua đuổi tà ma, cầu may mắn và chào đón mùa xuân. Lễ hội này không chỉ là một nghi lễ truyền thống mà còn là một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của người Nhật, đánh dấu sự chuyển giao giữa mùa đông lạnh giá và mùa xuân tươi mới. Vào ngày này, người Nhật thực hiện nhiều nghi thức và phong tục đặc sắc, nổi bật nhất là nghi lễ “ném đậu” (mamemaki).
Nghi Thức Mamemaki: Ném Đậu Xua Đuổi Quỷ Dữ, Rước Lộc Vào Nhà
Mamemaki (豆撒き), hay còn gọi là “ném đậu”, là nghi thức quan trọng nhất và đặc trưng nhất của lễ hội Setsubun. Trong nghi thức này, người ta sử dụng đậu nành rang (炒り豆 – irimame) để ném ra ngoài cửa hoặc vào một thành viên trong gia đình đóng vai quỷ Oni (鬼), đồng thời hô vang “Oni wa soto! Fuku wa uchi!” (鬼は外! 福は内!), có nghĩa là “Quỷ cút ra! May mắn mời vào!”.
Tại sao lại là đậu nành?
Đậu nành được tin là có sức mạnh tâm linh đặc biệt, có khả năng xua đuổi tà ma, bệnh tật và mang lại may mắn. Việc sử dụng đậu nành rang còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự thanh lọc và tái sinh. Sau khi ném đậu, mọi người sẽ ăn số lượng đậu tương ứng với số tuổi của mình, hoặc có nơi còn ăn thêm một hạt nữa để cầu mong sức khỏe và may mắn trong năm mới.
Ai là người thực hiện nghi thức Mamemaki?
Theo truyền thống, người thực hiện nghi thức Mamemaki thường là Toshiootoko (年男) – người đàn ông sinh vào năm con giáp tương ứng với năm đó, hoặc là trưởng nam trong gia đình. Tuy nhiên, ngày nay, nghi thức này được thực hiện bởi tất cả các thành viên trong gia đình, từ người lớn đến trẻ em. Trẻ em thường rất thích thú khi được tham gia ném đậu và đóng vai Oni.
Biến tấu của nghi thức Mamemaki ở các đền chùa
Ở các đền chùa, nghi thức Mamemaki thường được tổ chức long trọng hơn với sự tham gia của các nhà sư, người nổi tiếng và đô vật Sumo. Đậu nành sẽ được tung từ trên cao xuống cho đám đông, tượng trưng cho việc ban phát may mắn. Tại một số đền chùa, người ta còn ném cả tiền, kẹo và các vật phẩm khác để tăng thêm phần náo nhiệt và may mắn. Đặc biệt, tại đền Sensoji ở Asakusa, người ta không sử dụng câu “Oni wa soto!” vì tin rằng Oni không xuất hiện trước Kannon – vị thần được thờ trong đền. Thay vào đó, họ sử dụng cụm từ “senshu banzai fuku wa uchi”.
Ehomaki: Cuộn Sushi May Mắn Mang Đến Thịnh Vượng
Ehomaki (恵方巻) là một loại sushi cuộn lớn, không cắt, thường được ăn vào ngày Setsubun để cầu may mắn và thịnh vượng. Ehomaki có nguồn gốc từ vùng Kansai và trở nên phổ biến trên khắp Nhật Bản vào những năm gần đây.
Ý nghĩa của Ehomaki
Việc ăn Ehomaki mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp:
Không cắt: Cuộn sushi được để nguyên, không cắt, tượng trưng cho việc không cắt đứt vận may.
Bảy loại nhân: Ehomaki truyền thống thường có bảy loại nhân khác nhau, tượng trưng cho Shichifukujin – Bảy vị thần may mắn.
Ăn trong im lặng: Khi ăn Ehomaki, bạn phải giữ im lặng từ đầu đến cuối để vận may không bị cuốn đi.
Quay mặt về hướng may mắn: Bạn cần quay mặt về Eho – hướng may mắn của năm đó, và tập trung vào những ước nguyện của mình để được phù hộ.
Nguyên liệu làm Ehomaki
Ehomaki thường có các nguyên liệu như:
Nấm shiitake: Tượng trưng cho sức khỏe.
Kanpyo (bầu khô): Tượng trưng cho hạnh phúc.
Dưa chuột: Tượng trưng cho sự bình an.
Tamagoyaki (trứng tráng): Tượng trưng cho sự giàu có.
Lươn: Tượng trưng cho sự thành công.
Sakura denbu (bột cá): Tượng trưng cho sự may mắn.
Đậu phụ khô Kouyadofu: Tượng trưng cho sự thịnh vượng.
Tuy nhiên, ngày nay, có rất nhiều biến tấu của Ehomaki với các nguyên liệu khác nhau, phù hợp với khẩu vị của từng người.
Các Món Ăn Truyền Thống Khác Trong Lễ Hội Setsubun
Ngoài đậu nành rang và Ehomaki, người Nhật còn có nhiều món ăn truyền thống khác trong lễ hội Setsubun:
Soba: Mì soba tượng trưng cho sự may mắn và trường thọ.
Fukucha: Trà may mắn được làm từ đậu nành rang, mận và kombu, tượng trưng cho sức khỏe tốt.
Ozoni: Súp bánh dày là món ăn phổ biến trong dịp lễ Tết và cũng được ăn vào ngày Setsubun.
Súp đậu đỏ: Món súp ngọt ngào này được nấu từ đậu đỏ, tượng trưng cho việc xua đuổi tà khí và mang lại may mắn.
Cá mòi: Một số gia đình treo đầu cá mòi và lá đông thanh trên lối vào nhà để xua đuổi tà ma. Ở các thành phố, người ta thường nấu các món ăn từ cá mòi để thay thế.
Bánh Mochi: Bánh mochi tượng trưng cho sự no đủ và viên mãn.
Các Hoạt Động Vui Chơi Giải Trí Trong Lễ Hội Setsubun
Lễ hội Setsubun không chỉ có các nghi lễ truyền thống mà còn có rất nhiều hoạt động vui chơi giải trí:
Đeo mặt nạ Oni: Du khách có thể đeo mặt nạ quỷ Oni và tham gia vào các trò chơi vui nhộn.
Tham quan đền chùa: Nhiều đền chùa tổ chức các lễ hội đặc biệt vào ngày Setsubun, thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan và cầu nguyện.
Xem biểu diễn nghệ thuật: Các sân khấu ngoài trời được dựng lên để biểu diễn các tiết mục truyền thống như múa lân, múa rồng, kịch Noh và các điệu múa dân gian.
Mua sắm tại các quầy hàng: Các quầy hàng được trang trí bắt mắt bày bán đủ loại mặt hàng, từ đồ lưu niệm, mặt nạ quỷ, bùa may mắn đến các món ăn đường phố hấp dẫn.
Các Địa Điểm Tổ Chức Lễ Hội Setsubun Nổi Tiếng
Lễ hội Setsubun được tổ chức trên khắp Nhật Bản, nhưng có một số địa điểm nổi tiếng với quy mô tổ chức hoành tráng và thu hút đông đảo du khách:
Chùa Sensoji (Tokyo): Ngôi đền cổ nhất và nổi tiếng nhất Tokyo, tổ chức lễ Setsubun rất long trọng với sự tham gia của nhiều nhân vật nổi tiếng.
Đền Yoshida (Kyoto): Ngôi đền nổi tiếng với lễ hội Setsubun đặc sắc.
Đền Naritasan Shinshoji (Chiba): Ngôi đền có lễ hội Setsubun lớn nhất vùng Kanto.
