Nhật xâm lược Việt Nam năm nào? Nhật Bản chính thức xâm lược Việt Nam vào năm 1940, nhưng quá trình này diễn ra theo nhiều giai đoạn và hình thức khác nhau trước khi trở thành một cuộc chiếm đóng toàn diện. Việc Nhật đặt chân vào Việt Nam không phải là một cuộc đổ bộ bất ngờ, mà là một sự leo thang dần dần, được thúc đẩy bởi những toan tính chiến lược trong bối cảnh Chiến tranh Thế giới thứ hai và tham vọng bành trướng của Nhật Bản tại khu vực Đông Nam Á. Giai đoạn đầu, Pháp, với tư cách là chính quyền bảo hộ của Đông Dương, vẫn duy trì quyền lực hình thức, nhưng ảnh hưởng của Nhật Bản ngày càng gia tăng, tạo ra một tình thế song hành đầy phức tạp. Đến tháng 3 năm 1945, Nhật Bản chính thức lật đổ chính quyền Pháp, chấm dứt sự tồn tại của bộ máy cai trị thực dân và thiết lập một chính phủ bù nhìn do Trần Trọng Kim đứng đầu. Tuy nhiên, thời gian chiếm đóng của Nhật không kéo dài do sự đầu hàng Đồng Minh vào tháng 8 năm 1945, mở ra một trang sử mới đầy biến động cho Việt Nam.
Bối cảnh dẫn đến cuộc xâm lược
Chiến tranh Thế giới thứ hai và tham vọng của Nhật Bản
Chiến tranh Thế giới thứ hai là một yếu tố then chốt thúc đẩy sự xâm lược của Nhật Bản vào Việt Nam. Nhật Bản lúc bấy giờ theo đuổi chính sách bành trướng “Đại Đông Á”, với mục tiêu thiết lập một khu vực thịnh vượng chung do Nhật Bản lãnh đạo. Đông Nam Á, với nguồn tài nguyên phong phú và vị trí chiến lược quan trọng, trở thành mục tiêu hàng đầu trong tham vọng này.
Pháp suy yếu và sự hiện diện của Nhật Bản ở Đông Dương
Pháp, lúc bấy giờ là chính quyền bảo hộ của Đông Dương, bị suy yếu nghiêm trọng do chiến tranh. Nước Pháp bị Đức Quốc xã chiếm đóng, và chính quyền Vichy (chính phủ bù nhìn thân Đức) ở Pháp không đủ khả năng kiểm soát các thuộc địa của mình. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho Nhật Bản tăng cường ảnh hưởng ở Đông Dương. Năm 1940, Nhật Bản đã gây áp lực buộc Pháp phải cho phép quân đội Nhật Bản đóng quân ở Bắc Kỳ, mở đầu cho sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Nhật Bản ở Việt Nam. Lúc ban đầu, sự hiện diện này được biện minh bằng nhu cầu cắt đứt đường tiếp tế của Trung Quốc, nước đang kháng chiến chống lại Nhật Bản.
Quá trình xâm lược
Giai đoạn “cộng tồn” (1940-1945)
Trong giai đoạn từ năm 1940 đến tháng 3 năm 1945, tồn tại một tình thế “cộng tồn” phức tạp giữa chính quyền Pháp và quân đội Nhật Bản. Về mặt hình thức, Pháp vẫn duy trì quyền lực hành chính, nhưng thực tế Nhật Bản kiểm soát các lĩnh vực quan trọng như kinh tế, quân sự và ngoại giao. Nhật Bản khai thác tài nguyên của Việt Nam để phục vụ cho chiến tranh, đồng thời sử dụng Việt Nam làm bàn đạp để tiến vào các nước Đông Nam Á khác. Sự hiện diện của Nhật Bản gây ra những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế và xã hội Việt Nam, dẫn đến nạn đói năm 1945, cướp đi sinh mạng của hàng triệu người.
Cuộc đảo chính ngày 9 tháng 3 năm 1945
Vào ngày 9 tháng 3 năm 1945, Nhật Bản bất ngờ tiến hành đảo chính, lật đổ chính quyền Pháp trên toàn Đông Dương. Hành động này đánh dấu sự chấm dứt của chế độ thuộc địa Pháp và mở ra giai đoạn chiếm đóng trực tiếp của Nhật Bản. Nhật Bản dựng lên chính phủ bù nhìn do Trần Trọng Kim đứng đầu, nhằm tranh thủ sự ủng hộ của người Việt Nam. Tuy nhiên, chính phủ này không có thực quyền và chỉ là công cụ trong tay Nhật Bản.
Hậu quả của cuộc xâm lược
Nạn đói năm 1945
Hậu quả tàn khốc nhất của cuộc xâm lược của Nhật Bản là nạn đói năm 1945. Chính sách bóc lột kinh tế của Nhật Bản, kết hợp với thiên tai lũ lụt, đã gây ra tình trạng thiếu lương thực trầm trọng. Hàng triệu người Việt Nam đã chết đói trong nạn đói này. Nạn đói năm 1945 không chỉ là một thảm họa nhân đạo, mà còn là một yếu tố quan trọng thúc đẩy phong trào cách mạng Việt Nam, tạo điều kiện cho Cách mạng tháng Tám thành công.
Sự trỗi dậy của phong trào Cách mạng
Cuộc xâm lược của Nhật Bản đã làm suy yếu nghiêm trọng chính quyền thực dân Pháp và tạo điều kiện thuận lợi cho sự trỗi dậy của phong trào cách mạng Việt Nam. Các lực lượng cách mạng, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, đã tận dụng tình hình để phát triển lực lượng và chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
Tuyên ngôn Độc lập và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sự kiện này đánh dấu sự kết thúc của chế độ thuộc địa và sự ra đời của một quốc gia độc lập, tự do.
