Cách Cắm Hoa Nghệ Thuật Nhật Bản, được biết đến với tên gọi Ikebana (生け花), không chỉ đơn thuần là việc sắp xếp hoa vào bình. Đó là một nghệ thuật độc đáo, mang đậm triết lý và tinh thần của người Nhật, thể hiện sự trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên và sự hòa hợp giữa con người với vũ trụ. Ikebana, còn gọi là “hoa đạo” (kadō – 華道), có nghĩa là “làm cho hoa sống” hoặc “truyền sinh khí cho hoa”. Khác với cách cắm hoa phương Tây tập trung vào số lượng và màu sắc, Ikebana chú trọng vào đường nét, hình khối, không gian và ý nghĩa tượng trưng của từng yếu tố. Mỗi tác phẩm Ikebana là một câu chuyện, một thông điệp được gửi gắm thông qua sự sắp xếp tỉ mỉ của cành, lá và hoa.
Các Phong Cách Cắm Hoa Ikebana Tiêu Biểu
Rikka (立花) – Phong Cách Cổ Điển và Trang Nghiêm
Rikka là phong cách Ikebana cổ điển nhất, ra đời vào thế kỷ 15. Rikka mang vẻ đẹp trang nghiêm, tượng trưng cho sự hài hòa của vũ trụ và các yếu tố tự nhiên như núi, sông, thác nước. Phong cách này thường được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và các dịp trang trọng. Một tác phẩm Rikka truyền thống bao gồm chín yếu tố chính (Yakueda), được sắp xếp theo những quy tắc nghiêm ngặt. Các yếu tố này tượng trưng cho các thành phần của thiên nhiên.
Shoka (生花) – Sự Sống Động và Tinh Tế
Shoka, hay Seika (生花), có nghĩa là “hoa sống”. Phong cách này đơn giản hơn Rikka, nhưng vẫn giữ được sự trang trọng và tinh tế. Shoka tập trung vào việc thể hiện sự sống động và vẻ đẹp tự nhiên của hoa lá. Phong cách này kết hợp giữa vẻ hùng vĩ của Rikka và sự mộc mạc của Nageire. Shoka có ba yếu tố chính (Shin, Soe, Hikae) tượng trưng cho Thiên, Địa, Nhân.
Nageire (投入) – Sự Tự Nhiên và Phóng Khoáng
Nageire có nghĩa là “ném vào”. Phong cách này tự nhiên và phóng khoáng hơn so với Rikka và Shoka. Nageire ra đời từ thói quen ngẫu hứng của các samurai khi thả hoa vào bình. Phong cách này đề cao vẻ đẹp tự nhiên và không bị ràng buộc bởi các quy tắc cứng nhắc. Hoa thường được cắm trong các bình cao và hẹp.
Moribana (盛花) – Phong Cảnh Thu Nhỏ và Hiện Đại
Moribana có nghĩa là “chất đống hoa”. Phong cách này là một phong cách Ikebana hiện đại, được phát triển bởi trường phái Ohara vào cuối thế kỷ 19. Moribana thể hiện vẻ đẹp tự nhiên một cách phóng khoáng và gần gũi, như một bức tranh phong cảnh thu nhỏ trong bình hoa. Phong cách này thường sử dụng bình cạn miệng rộng (Suiban) để tạo ra những tác phẩm có thể thưởng thức từ nhiều góc độ.
Jiyuka (自由花) – Sự Tự Do và Sáng Tạo
Jiyuka có nghĩa là “hoa tự do”. Phong cách này là phong cách Ikebana tự do nhất, không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy tắc truyền thống nào. Jiyuka đề cao sự tự do biểu đạt và sáng tạo cá nhân. Người cắm có thể sử dụng mọi loại vật liệu, kể cả những vật liệu phi thực vật như giấy, kim loại, nhựa, để tạo ra những tác phẩm độc đáo.
Hướng Dẫn Cắm Hoa Ikebana Cho Người Mới Bắt Đầu
Chuẩn Bị Dụng Cụ và Vật Liệu
Để bắt đầu cắm hoa Ikebana, bạn cần chuẩn bị những dụng cụ và vật liệu sau:
Bình cắm hoa: Chọn bình có kiểu dáng, kích thước và chất liệu phù hợp với phong cách Ikebana bạn muốn thực hiện. Một số loại bình phổ biến bao gồm bình cao, bình thấp, bình miệng rộng (Suiban), và bình gốm. Hầu hết các loại bình đều có thể dùng để cắm hoa Ikebana.
Bàn chông (Kenzan): Dùng để cố định hoa và cành lá vào vị trí mong muốn. Bàn chông có nhiều hình dạng khác nhau như tròn, vuông, chữ nhật.
Kéo cắt cành: Chọn kéo sắc bén, chuyên dụng để cắt cành hoa một cách dễ dàng và chính xác. Có hai loại kéo chính là Koryu và Ikenobo. Nên chọn kéo làm từ thép để cắt được những cành dày.
Mút xốp cắm hoa (Oasis): Dùng để giữ nước và cố định cành hoa. Nên để mút tự chìm vào nước, không ấn xuống để đảm bảo xốp ngấm đủ nước.
Băng dính hoa (Floral Tape): Dùng để cố định các cành hoa và lá, tạo hình cho các kiểu cắm phức tạp.
Hoa và cành lá: Chọn những loại hoa, cành, lá tươi, có hình dáng và màu sắc phù hợp với ý tưởng của bạn. Có thể sử dụng các loại hoa đặc trưng của Nhật Bản như anh đào, cúc, thủy tiên, cẩm tú cầu. Cành thông, cành liễu, cây phong cũng thường được sử dụng.
Các Bước Cắm Hoa Ikebana Cơ Bản
Xác định phong cách Ikebana: Chọn phong cách Ikebana bạn muốn thực hiện (Rikka, Shoka, Nageire, Moribana, Jiyuka).
Lựa chọn hoa và cành lá: Chọn những loại hoa, cành, lá tươi, có hình dáng và màu sắc phù hợp với phong cách đã chọn.
Cắt tỉa cành lá: Cắt tỉa cành lá sao cho phù hợp với kích thước và hình dáng của bình cắm. Nên cắt cành hoa dưới nước để hoa tươi lâu hơn.
Cắm cành chính (Shin): Cành chính (Shin) là yếu tố quan trọng nhất trong Ikebana, tượng trưng cho Thiên. Cắm cành Shin thẳng đứng hoặc hơi nghiêng về phía trước, tạo thành một góc nhất định so với miệng bình.
Cắm cành phụ (Soe): Cành phụ (Soe) có chiều cao bằng 3/4 cành Shin, tượng trưng cho Địa. Cắm cành Soe nghiêng về một bên, tạo thành một góc 45 độ so với cành Shin.
Cắm cành thứ ba (Hikae): Cành thứ ba (Hikae) có chiều cao bằng 3/4 cành Soe, tượng trưng cho Nhân. Cắm cành Hikae nghiêng về phía ngược lại với cành Soe, tạo thành một hình tam giác cân giữa ba cành.
Điều chỉnh và hoàn thiện: Điều chỉnh vị trí và góc độ của các cành hoa, lá sao cho hài hòa và cân đối. Có thể sử dụng thêm các vật liệu phụ trợ như đá, sỏi, hoặc cành khô để tăng thêm tính thẩm mỹ cho tác phẩm.
Thưởng thức: Chiêm ngưỡng tác phẩm Ikebana của bạn và cảm nhận vẻ đẹp, sự hài hòa và ý nghĩa sâu sắc mà nó mang lại.
